Het verschil tussen coeliakie en glutensensitiviteit

De groep die glutenvrij móet eten is de groep met coeliakie en de mensen die zich beter voelen door glutenvrij te eten zijn mensen met glutensensitiviteit. Omdat er veel overlap in klachten gaan we hier in op wat precies de verschillen zijn en hoe je erachter kunt komen onder welke groep je valt.

Wat zijn gluten?

Allereerst is het goed om helder te hebben wat we verstaan onder gluten. Gluten is een verzamelnaam voor een groep eiwitten. Deze eiwitten komen voor in tarwe en andere graansoorten zoals spelt, rogge en gerst.

Omdat tarwe in zoveel voedingsmiddelen wordt verwerkt komen gluten in veel verschillende voedingsmiddelen voor. En omdat tarwe zo goedkoop is verwerkt de industrie tarwe ook in voedingsmiddelen waar het eigenlijk alleen maar zit als opvulling van het product. Dit verklaart waarom er soms gluten zitten in voedingsmiddelen waarvan je dit niet zou verwachten, voorbeelden zijn soep, chips, vlees, vleeswaren, vleesvervangers en sauzen.

Granen zoals rijst en mais bevatten andere gluten en kunnen prima door mensen met coeliakie verdragen worden. We kunnen gluten namelijk opdelen in twee groepen: de gliadines en glutenines. Het zijn alleen de gliadines waarvoor mensen met coeliakie intolerant zijn. Mensen met coeliakie kunnen en mogen daarom gewoon rijst en mais eten.

De granen rogge en gerst bevatten weer gliadines en kunnen daarom, net zoals tarwe, niet verdragen worden door mensen met coeliakie.

Coeliakie

Mensen met coeliakie hebben een intolerantie voor gluten. Zij kunnen gluten (of eigenlijk gliadines) absoluut niet verdragen.

Coeliakie is een vrij zeldzame chronische auto-immuunziekte. Het immuunsysteem ziet gluten aan voor indringer. De schatting is dat 1% van de bevolking coeliakie heeft. Het bijzondere is dat geschat wordt dat van deze 1% maar liefst 80% nog niet weet dat ze coeliakie hebben.

Bij coeliakie valt het immuunsysteem gluteneiwitten aan en tevens het enzym tissue-transglutaminase. Dit enzym zorgt voor de productie van glutaminzezuur uit glutamine. Hierbij wordt de dunne darmwand ook aangevallen (door een fout van het immuunsysteem). Door de aanval op de dunne darmwand ontstaat er een ontstekingsreactie en raakt de wand van de dunne darm beschadigd. Dit zorgt voor klachten die met het verstrijken van de jaren steeds heftiger kunnen worden. Deze klachten zijn:

• Buikpijn
• Een opgezette buik
• Gebrek aan eetlust
• Overgeven
• Een vettige ontlasting die sterk kan ruiken
• Diarree
• Constipatie (in sommige gevallen)

Klachten kunnen ook buiten het spijsverteringssysteem optreden. Dit zijn dan klachten zoals (vage) hoofdpijn of vermoeidheid.

Doordat klachten vaag en vrij algemeen van aard zijn, duurt het soms vele jaren voordat er een diagnose coeliakie wordt gesteld.

Er zijn geen medicijnen tegen coeliakie. Het enige wat gedaan kan worden is overstappen op een strikt glutenvrij dieet. Bij mensen met coeliakie zal dit glutenvrije dieet goed opgevolgd moeten worden. Kleine verontreinigingen in de voeding met gluten kunnen al voor ernstige klachten zorgen. Zo kan je bijvoorbeeld geen glutenvrij brood roosteren in een broodrooster wat ook gebruikt wordt voor normaal brood. Enkele kruimels van het gluten houdende brood zijn voldoende om direct klachten, zoals diarree, te veroorzaken.

Indien coeliakie onopgemerkt blijft dan kan dit op termijn een hele reeks van gezondheidsklachten geven. Dit komt omdat de dunne darmwand beschadigd is door het eten van gluten waardoor voedingsstoffen niet goed meer opgenomen kunnen worden. Dit zijn dan klachten zoals:

• Gewichtsverlies
• Depressiviteit
• Een groeiachterstand (bij kinderen)
• Osteoporose
• Een slecht humeur
• Een gevoel van algehele vermoeidheid
• Een gevoel van algehele zwakte
• Bloedarmoede

Alleen een arts kan de diagnose coeliakie stellen. Aan de hand van een bloedonderzoek zal eerst gekeken worden of er bepaalde antistoffen in het bloed aanwezig zijn. Indien deze antistoffen gevonden worden dan zal in het ziekenhuis een darmbiopt (van de dunne darm) genomen worden. Dit om absolute zekerheid te hebben.

Coeliakie kan je niet zelf vaststellen door glutenvrij te gaan eten. Door glutenvrij te gaan eten verdwijnen misschien wel je klachten maar deze kunnen ook een andere oorzaak hebben. Wellicht heb je glutensensitiviteit. Dit zou betekenen dat je minder strikt glutenvrij hoeft te eten.

Glutensensitiviteit

Mensen met glutensensitiviteit krijgen ook klachten door het eten van gluten, zij hebben echter niet de auto-immuunziekte coeliakie. Glutensensitiviteit wordt ook wel NCGS genoemd wat staat voor Non Celiac Gluten Sensitivity.

Glutensensitiviteit is minder zeldzaam dan coeliakie. Maar liefst 5% tot 8% van de bevolking kan gluten slecht verdragen en krijgt er klachten door. Het klachtenbeeld lijkt op dat van coeliakie en er is daarom niet direct duidelijk of iemand NCGS of coeliakie heeft. De klachten die men heeft bij NCGS zijn:

• Buikpijn
• Een opgeblazen gevoel
• Diarree eventueel afgewisseld met constipatie
• Hoofdpijn
• Depressieve gevoelens
• Eczeem
• Gewichtsverlies
• Winderigheid
• Vermoeidheid

NCGS is niet medisch aan te tonen. Dit in tegenstelling tot coeliakie waarbij een arts duidelijk zal kunnen zien of de dunne darm beschadigd is. Bij NCGS zijn er ook geen antistoffen in het bloed te vinden en er is geen betrouwbare laboratoriumtest voor.

NCGS heeft wel een aantal kenmerken waardoor het vrij makkelijk om zelf te onderzoeken of je NCGS hebt. Een kenmerk van NCGS is dat de klachten snel na het eten van gluten optreden en dat deze alweer verdwijnen na korte tijd (een dag tot paar dagen) glutenvrij te eten. Bij een herintroductie van gluten zullen de klachten direct weer terugkeren. Het zijn met name de klachten die met de spijsvertering te maken hebben die direct merkbaar zullen zijn. Denk daarbij aan buikpijn, diarree, winderigheid en een opgeblazen gevoel. Om zeker te zijn dat je NCGS hebt zal wel uitgesloten moeten worden of je geen coeliakie of een tarweallergie hebt.

Waarom is glutenvrij eten zo populair?

Meer en meer mensen eten glutenvrij, ook als ze geen coeliakie of NCGS hebben. Dit omdat men minder klachten heeft door glutenvrij te eten, denk daarbij aan bijvoorbeeld het prikkelbare darm syndroom. Maar er zijn ook andere redenen zoals het lekkende darm syndroom. Wil je meer weten over gluten en de effecten van gluten op de gezondheid? Dan kunnen we je dit artikel van HappyHealthy aanbevelen.

Dit artikel is geschreven door Robin de Jong van Happyhealthy. Robin is voedingsdeskundige en informeert en inspireert mensen graag om de meest optimale en gezonde leefstijl keuzes te maken op basis van wetenschappelijk onderbouwde adviezen.